Thị trường tài chính Việt Nam trong những tháng gần đây ghi nhận hai cải cách chính sách quan trọng liên quan đến việc hợp thuéc hoá thị trường tài sản mã hoá và mở cửa hoạt động nhập khẩu cũng như sản xuất vàng miếng.

Trong báo cáo phân tích ngành ngân hàng mới công bố, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định rằng cả hai thị trường sẽ mở ra không gian phát triển dịch vụ tài chính mới đầy tiềm năng cho các công ty tài chính và ngân hàng thương mại (liên quan đến việc cung cấp nền tảng giao dịch, lưu ký, bù trừ và thanh toán).

Thị trường tài sản mã hóa – “Mỏ vàng” tỷ đô chưa khai phá

Năm 2025, thị trường tài chính đón nhận một cải cách lớn về chính sách khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, đưa tài sản số ra khỏi “vùng xám” pháp lý và tích hợp vào thị trường tài chính Việt Nam. 

Nhóm chuyên gia VDSC nhận định rằng văn bản này sẽ đánh dấu một trang mới có ý nghĩa chiến lược trong hành trình mở rộng chuỗi giá trị dịch vụ tài chính của ngành ngân hàng.

"Điều này là bởi nguồn lực tài chính mạnh, mạng lưới khách hàng rộng, và hạ tầng công nghệ tài chính phát triển của các ngân hàng, bên cạnh các loại hình doanh nghiệp khác, là cần thiết đề có thể tối ưu hóa vận hành của thị trường tài sản mã hóa", báo cáo cho hay. 

Ngoài ra, do quy mô của thị trường này rất lớn, các NHTM sở hữu các công ty dịch vụ tài sản mã hóa sớm được cấp phép trong giai đoạn thí điểm sẽ có tiềm năng gia tăng lợi nhuận (thông qua các khoản đầu tư dài hạn hoặc công ty liên kết) đáng kể trong 5 năm tới. 

VDSC dẫn dố liệu từ Chainalysis cho thấy giá trị giao dịch tài sản mã hóa của người Việt năm 2023 ước đạt khoảng 120 tỷ USD, trong khi toàn bộ các hoạt động này hiện đều diễn ra trên các sàn nước ngoài. Cùng với đó, theo thống kê của Triple-A, khoảng 21% dân số Việt Nam đã sở hữu tiền số, tỷ lệ cao thứ hai thế giới chỉ sau UAE.

Theo VDSC, việc hợp thức hóa tài sản mã hóa tại Việt Nam không chỉ hạn chế hiện tương “chảy máu ngoại tệ” mà nó còn mang lại nguồn thu rất lớn cho Nhà nước (thu thuế giao dịch) và các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa liên quan đến phí giao dịch hay lưu ký.

Nhóm phân tích cho rằng quy định về vốn điều lệ và cơ cấu cổ đông có thể không phải là rào cản lớn nhất cho các doanh nghiệp lớn trong việc gia nhập thị trường này, thay vào đó, rào cản kỹ thuật như năng lực công nghệ (hạ tầng blockchain, bảo mật an ninh mạng,…) và nhân lực trình độ chuyên môn cao (như chuyên gia blockchain) có thể là nút thắt các doanh nghiệp cần phải tập trung giải quyết trước khi được cấp phép từ Bộ Tài chính.

Điều này đòi hỏi sự đầu tư lớn vào hạ tầng công nghệ cũng và hợp tác. Do đó, VDSC kỳ vọng những doanh nghiệp có lợi thế về nền tảng công nghệ (như TCEX với sự am hiểu về blockchain và fintech) hoặc hợp tác với đối tác quốc tế về chia sẻ công nghệ và hạ tầng (như trường hợp của SSID và MBB) sẽ là những ứng cử viên sáng giá đầu tiên được cấp phép. 

Thị trường vàng: Ngân hàng thêm cơ hội từ dòng tiền CASA

Song song với thị trường tài sản mã hóa, Chính phủ cũng đang tiến hành cải cách toàn diện đối với thị trường vàng. Ngày 26/8/2025, Nghị định số 232 được ban hành, có hiệu lực từ 10/10/2025, sửa đổi và bổ sung một số quy định về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

Nghị định  232 chính thức bỏ cơ chế độc quyền của Nhà nước trong sản xuất vàng miếng và nhập khẩu vàng nguyên liệu sang cơ chế thị trường có kiểm soát, mở cửa thị trường vàng cho các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh.

Trong nghị định này, nhóm phân tích VDSC nhấn mạnh hai điều khoản có tác động tới hoạt động của các ngân hàng thương mại. 

Theo đó, Nghị định 232 quy định chặt chẽ việc thanh toán mua bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên phải thực hiện qua tài khoản ngân hàng.

Quy định này nhằm tăng tính minh bạch cho thị trường vàng, chống rửa tiền và đồng thời tích hợp chặt chẽ hoạt động kinh doanh vàng vào hệ thống tài chính ngân hàng khi chuyển dòng tiền mặt thanh toán các giao dịch vàng trước đây sang kênh ngân hàng.

Với giá trị giao dịch vàng miếng năm 2024 trên thị trường chính thức ước đạt 4 tỷ USD theo số liệu khối lượng của Hội đồng vàng thế giới, nhóm phân tích kỳ vọng quy định này có thể giúp bổ sung tiền gửi CASA với giá trị ước tính hàng tỷ đô cho hệ thống ngân hàng từ các giao dịch vàng, chưa kể doanh thu phí giao dịch liên quan.

Theo VDSC, các ngân hàng dẫn đầu về thị phần tiền gửi như nhóm ngân hàng quốc doanh (chiếm 54% thị phần năm 2024), và 4 ngân hàng (MB, VPBank, Techcombank, ACB chiếm 22% thị phần 2024) sẽ được hưởng lợi từ việc gia tăng nguồn tiền CASA này.

Ngoài ra, Nghị định cũng cho phép các NHTM có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng tham gia sản xuất vàng miếng. Tính đến 30/6/2025 có 8 ngân hàng thỏa mãn điều kiện này, bao gồm BIDV, VietinBank, Vietcombank, Agribank, MB, Techcombank, VPBank, ACB.

Tuy nhiên, nhóm chuyên gia VDSC đánh giá rằng hoạt động này có thể không thực sự hấp dẫn đối với các ngân hàng, chủ yếu vì biên lợi nhuận thấp (biên gộp bình quân dưới 5%), rủi ro thị trường cao và không phù hợp với mô hình kinh doanh cốt lõi của NHTM.

Điểm tiếp theo liên quan đến tiến trình cải cách thị trường vàng là kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng tập trung khi hồi tháng 5/2025 Chính phủ đã yêu cầu NHNN nghiên cứu về điều này. Đến nay, dự án đang trong giai đoạn nghiên cứu và chuẩn bị.

VDSC cho biết NHNN đang cân nhắc ba mô hình: sàn vàng quốc gia độc lập, tích hợp vào sàn hàng hóa hiện có, hoặc gắn với trung tâm tài chính quốc tế (như tại TP HCM, Đà Nẵng). Do đó, nhóm phân tích cho rằng nhiều khả năng sàn vàng hoạt động theo mô hình tập trung dưới sự quản lý của cơ quan Nhà nước (gần giống mô hình của Trung Quốc).

Trong mô hình này, các ngân hàng thương mại có thể đóng vai trò là trung gian giao dịch, nhà cung cấp dịch vụ tài chính liên quan đến vàng (như tài khoản vàng, nền tảng giao dịch trực tuyến, sản phẩm phái sinh).

VDSC kỳ vọng việc thành lập sàn vàng tập trung sẽ giúp huy động được lượng vàng lớn trong dân vào lưu thông trong hệ thống ngân hàng, thay vì giao dịch phi tập trung qua các công ty vàng, bạc đá quý như hiện nay, từ đó, cho phép các ngân hàng mở rộng cho vay sản xuất và đầu tư, góp phần thúc đẩy GDP.

"Rõ ràng, điều này sẽ giúp làm gia tăng CASA và phí dịch vụ liên quan giao dịch vàng", báo cáo nhận định.

Trong đó, nhóm phân tích kỳ vọng 8 ngân hàng thương mại lớn nhất của hệ thống nói trên (đủ điều kiện nhập khẩu nguyên liệu vàng, sản xuất vàng miếng), có lợi thế hơn trong việc sớm được triển khai nền tảng giao dịch trung gian nhờ khả năng tự chủ về nguồn vàng vật chất để hỗ trợ thanh toán hoặc lưu ký vàng trên sàn giao dịch vàng tập trung.