Hành vi đầu tư khác biệt giữa các thế hệ

Quan sát trong khoảng vài năm trở lại đây, khi đời sống người dân ngày càng nâng cao và bắt đầu có "của ăn của để", họ liền nghĩ tới đầu tư tài chính.

Theo một khảo sát mới đây của Công ty Quản lý Quỹ Thiên Việt (TVAM) về “Thực trạng và nhu cầu của người Việt về quản lý tài sản cá nhân", cho thấy những kênh đầu tư được người Việt ưa chuộng nhất là bất động sản (31%), cổ phiếu (17%), vàng (14%) và tiết kiệm (7%).

Cơ cấu đầu tư tài chính cá nhân nói trên thường xuất hiện ở các nước phát triển. Những kênh đầu tư phổ biến nhất của người Trung Quốc cũng giống Việt Nam, nhưng ưu tiên có phần khác với tỷ lệ cổ phiếu niêm yết (25%), bất động sản (18%), tiết kiệm (12%) vàng (10%).  

Trong khi các thị trường trưởng thành hơn sẽ có cơ cấu đầu tư và ưu tiên khác biệt, ví dụ như ở Singapore và Mỹ - cổ phiếu là kênh đầu tư đặc biệt được ưa chuộng với tỷ lệ phân bổ đều trên 30% tài sản, còn vàng thu hẹp lại chỉ còn dưới 6%.

“Trong 5 năm vừa qua, xu hướng đầu tư tài sản ở Việt Nam không có nhiều thay đổi. Bất động sản, vàng và một số tài sản liên quan tới cổ phiếu vẫn là ba kênh đầu tư chủ chốt. Nhà đầu tư Việt Nam vẫn ưa chuộng những tài sản hữu hình có thể cầm nắm sờ được. Hiện trên thị trường đầu tư có xuất hiện những kênh đầu tư tài sản thay thế như tranh, đồ cổ, rượu vang… nhưng không đáng kể”, ông Bùi Thành Trung – Phó Tổng Giám đốc Cấp cao TVS chia sẻ trong sự kiện Hội nghị đầu tư 2025.

Ông Trung cũng cho biết thêm, mặc dù có đến 88% nhà đầu tư kỳ vọng lợi nhuận trên 7%/năm, trong đó 42% mong đợi mức sinh lời từ 15 – 30%/năm, song phần lớn vẫn ưu tiên các kênh đầu tư truyền thống như tiết kiệm, vàng và bất động sản.

Nhà phân tích từ TVS đánh giá thực tế này phản ánh tâm lý e ngại rủi ro và thiếu định hướng trung dài hạn, ngay cả ở nhóm nhà đầu tư có năng lực tài chính và sở hữu tài sản tích lũy lớn. Nhà đầu tư thường ưu tiên các sản phẩm đơn giản, dễ tiếp cận hơn là đa dạng hóa danh mục qua các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu hay đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp.

Xu hướng này không chỉ phổ biến ở nhóm nhà đầu tư đại chúng. Ngay cả nhóm có tài sản từ 1 tỷ đồng và thu nhập hàng năm trên 500 triệu đồng cũng thể hiện hành vi tương tự. Điều này cho thấy rào cản không nằm ở khả năng tài chính, mà chủ yếu đến từ việc chưa đủ trải nghiệm đầu tư và kiến thức về quản lý tài chính.

“Những 9x hoặc 8x sinh ra chỉ thấy vàng, bất động sản và sau này là cổ phiếu. Hầu hết họ vẫn thích tiết kiệm, thanh khoản; kiểu đầu tư chắc chắn ngắn hạn như tiết kiệm 3 tháng để lúc cần có thể dễ dàng lấy ra. Hoặc khi đầu tư vào chứng khoán, chỉ cần thấy tài khoản giảm sút từ 2% đến 3% là họ đã muốn bán ra. Khách hàng 9x – với độ tuổi trung bình 32 trên Finhay rất đông. Họ vừa muốn đầu tư vào các sản phẩm an toàn nhưng lại mong đợi hiệu suất sinh lời cao, tạo ra mâu thuẫn giữa kỳ vọng và thực tế”, ông Nghiêm Xuân Huy, Nhà sáng lập Finhay bổ sung.

Về hành vi đầu tư của Gen Z, theo ông Nghiêm Xuân Huy, vì thế hệ này sinh ra và lớn lên trong quãng thời gian crypto xuất hiện, bùng nổ và giằng co, nên rất cởi mở trong việc đầu tư tài sản số. Số lượng tài khoản crypto của gen Z rất lớn. “Có những Gen Z chỉ có 1 đến 2 triệu đồng tài khoản trong ngân hàng, nhưng tài khoản crypto lại có 1 đến 2 triệu USD”, Nhà sáng lập Finhay thông tin.

Còn theo Báo cáo của TripleA tại Singapore vào tháng 3/2025 cho thấy: Việt Nam hiện có khoảng 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, chiếm 17% dân số, đứng thứ 5 toàn cầu, so với số liệu trung bình dân số toàn cầu ở mức 6,5% thì đây là con số rất lớn.

Với những bạn trẻ mới ra trường và chưa có nhiều tích lũy, họ vẫn đầu tư theo khả năng của mình, ví dụ như gửi tiết kiệm vài triệu trên MoMo. Theo ông Đỗ Quang Thuận, Phó tổng giám đốc thường trực MoMo, nhiều Gen Z có vài triệu trong tài khoản ngân hàng và gửi tiết kiệm.

“Khách hàng có thể gửi tiết kiệm từ một đến vài triệu và vài chục triệu. Ngày nay, các bạn Gen Z tham gia đầu tư nhỏ từ rất sớm. Với họ, gửi tiết kiệm những số tiền nhỏ như là đang chơi game. Họ làm thế để vui và cho thấy mình thông minh”, ông Đỗ Quang Thuận phân tích.

Danh mục đầu tư bài bản ở các thị trường trưởng thành

Còn theo ông Trần Vinh Quang – Giám đốc điều hành, Công ty quản lý quỹ Thiên Việt, đầu tư tài chính cá nhân nên là một hành trình dài hơi và hãy xem đây là một trải nghiệm nhân sinh quý giá hơn là chỉ chú trọng đến lợi ích nhất thời. Vậy nên, các nhà đầu tư nên tự thiết kế hành trình đầu tư của mình, nhằm chủ động kiểm soát cuộc chơi và nuôi dưỡng trải nghiệm tự do trên hành trình.

Ông gợi ý, mỗi người nên có một "bàn cờ tài chính" với nhiều quân cờ; trong đó, vai trò của mỗi quân cờ và cách sử dụng chúng khác nhau.  

Quân cờ chủ thành chính là công việc được trả lương hoặc thu nhập từ doanh nghiệp do mình làm chủ. Có một số cá nhân sau khi thắng lớn ở một vài deal đầu tư đã vội nghỉ làm, đều này là không nên. Chủ thành là thứ tạo ra dòng tiền bền vững và ai cũng nên có một chủ thành, trừ khi chúng ta về hưu.

Quân cờ trung quân: sau khi tích lũy một số tiền nhất định, nhà đầu tư có trung quân – là nơi trung chuyển tài chính. Trung chuyển tài chính có thể thông qua sổ tiết kiệm, mua vàng hoặc ngoại tệ.  

Tiếp theo, nhà đầu tư có thể chia quân làm ba hướng. Hướng thứ nhất là quân cờ trọng binh nhằm tích sản bền vững với tiêu chí đầu tư thận trọng, ổn định; thông qua các kênh truyền thống như vàng, cổ phiếu blue chip, bất động sản đô thị.

Hướng thứ hai là quân cờ tiên phong để đón đầu cơ hội, như đầu tư vào quỹ bất động sản, quỹ ETF, dịch vụ đầu tư hoặc đưa tiền cho ai đó quản lý giúp mình như quỹ mở. Hướng thứ ba là quân cờ kỳ binh để đột phá dài hạn, kênh phù hợp là bất động sản ở khu đô thị đang phát triển, PE/startup, crypto…

“Trong đánh cờ, phàm nhân mưu sự cao nhân sẽ bố cục. Chúng ta nên tự bố cục trận cờ. Trọng binh và kỳ binh nên tự đánh.  

Với quân cờ trọng binh dùng để tích sản. Thị trường chứng khoán luôn có tính chu kỳ, lên và xuống. Khi thị trường đi xuống là khi chúng ta tích sản. Ví dụ khi thị trường chứng khoáng down-trend ở 2018, 2022 hay thời điểm black-swan, Covid-19…; nên mua cổ phiếu blue chip ở những thời điểm này.

Mặc dù trọng binh là kênh an toàn, nhưng các nhà đầu tư cũng đừng đánh an toàn/an toàn, mà nên đánh rủi ro/an toàn. Ví dụ: cổ phiếu của Hoà Phát có thể không an toàn bằng Vinamilk, nhưng nên mua Hòa Phát thay vì Vinamilk, chúng ta nên chọn mạo hiểm nhất trong an toàn”, ông Trần Vinh Quang khuyến nghị

Với quân cờ tiên phong, quan điểm của ông là không có khái niệm tích sản chứng chỉ quỹ, nên là tích lũy cổ phiếu blue chip. Với kênh đầu tư vào các quỹ, nhà đầu tư nên “thay tướng liên tục”, đừng chung thủy hoặc cố định với bất cứ quỹ đầu tư nào. Bản chất của quân cờ tiên phong là có chu kỳ ngắn hạn, có lên có xuống. 

Với quân cờ kỳ binh, “kỳ” trong “kỳ tích” mà “kỳ tích” thường chỉ phút cuối cùng mới phát sinh. Nhà đầu tư cần gieo vào bàn cờ ngay lập tức một kỳ binh và hãy quên đi, rồi 5 đến 7 năm sau lật lên, kỳ binh này có thể sẽ thay đổi hoặc làm rung chuyển cả bàn cờ. Ví dụ như chúng ta đầu tư vào một startup và vài năm sau startup này biến thành “kỳ lân”. Đây là kênh mà các nhà đầu tư ở Việt Nam rất ít quan tâm.

“Nhà đầu tư cần bố cục ván cờ theo chu kỳ thị trường và sự xáo động liên tục của nền kinh tế. Mục tiêu là tiến thoái nhịp nhàng. Khi thị trường thuận lợi, chứng khoán bùng nổ, quân cờ tiên phong nên giao cho các quỹ để họ giúp mình sinh lời. Sau đó nên rút về để tự đầu tư vào kênh khác trước khi hết hiệu quả.  

Chu kỳ đầu tư của trọng binh cần 3 – 5 năm, tiên phong thì 1 – 2 năm. Mỗi quân cờ nên có một chu kỳ đầu tư khác nhau. Sai lầm mà các nhà đầu tư thường mắc phải là đối xử với kỳ binh như tiên phong. Ví dụ: khi crypto mới lên giá một chút đã bán và sau đó nó lên luôn. Với kỳ binh, nhà đầu tư nên thi gan với ông trời, không ăn non!”, ông Trần Quang Vinh phân tích.

Quan điểm cá nhân của ông, mỗi nhà đầu tư nên có tam tự: tự tin, tự tư duy và tự chịu trách nhiệm khi đầu tư. Tự tin tức là có cách nhìn đúng, hành động đúng và tâm thái đúng. Tự tin không chắc sẽ giúp nhà đầu tư thành công, song nó có thể giúp họ đứng lên sau mỗi thất bại.