Thị trường điều chỉnh, nhà đầu tư chứng khoán "kiếm củi ba năm thiêu một giờ"

Bản chất thị trường chứng khoán vận động đan xen những nhịp tăng giảm bởi đây là thước đo sức khỏe của nền kinh tế, doanh nghiệp. Nền kinh tế tốt, triển vọng kinh doanh doanh nghiệp sáng cửa, chứng khoán đi lên. Khi các yếu tố đảo chiều, kỳ vọng không còn, thị trường chứng khoán đi xuống.

Nguyên lý vận động cơ bản trên đa phần người tham gia thị trường đã biết. Song, câu hỏi đặt ra ở đây đó là nhà đầu tư phải mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để có thể tích lũy tài sản khi chỉ số thăng hoa, nhưng mọi thành quả lại sớm “bốc hơi” sau thời gian ngắn. Liệu làm giàu từ đầu tư chứng khoán có khả thi với nhà đầu tư cá nhân?

Câu chuyện này được bàn tới bởi dòng tiền đang tỏ ra khá dè dặt với kênh đầu tư chứng khoán. Theo dõi giao dịch những phiên gần đây, thanh khoản giảm một nửa so với mức đỉnh trước đó hai tuần. Diễn biến này phản ánh trạng thái tâm lý thận trọng, có phần bi quan. Đây là hệ quả từ việc thị trường cứ mua là lỗ, đối lập hoàn toàn “mua là thắng” cách đó không lâu. Lệnh bắt đáy cuốn thêm tiền của nhà đầu tư, sỗ lỗ tài khoản ngày một gia tăng.

Với những quỹ đầu tư, việc chiến thắng được VN-Index trong 9 tháng của năm nay cũng không mấy dễ dàng. Nếu cộng thêm tỷ lệ mất giá đồng nội tệ, nhiều quỹ sắp mất hết thành quả có được từ đầu năm. Thành tích tốt nhất đang thuộc về những tổ chức cỡ vừa và nhỏ với lợi thế quy mô có thể mua bán theo những con sóng của thị trường. Hoặc những quỹ nội có thể mua những cổ phiếu hết “room” ngoại có hiệu suất tốt.

Còn với nhà đầu tư cá nhân, đây là bộ phận đang chiếm số đông trên thị trường, trên 80% thanh khoản đến từ nhóm này. Số lượng cá nhân đông, nhóm này thường thua lỗ. Qua những chủ đề chia sẻ trên các diễn đàn, hội nhóm, đại bộ phận nhà đầu tư cá nhân đang khá chật vật với ước vọng làm giàu từ đầu tư chứng khoán. Dù thị trường vẫn đang tăng điểm so với cuối năm 2023, nhiều nhà đầu tư chứng khoán đã lỗ khi nắm giữ những cổ phiếu rớt sâu gần đây như NVL, VIC, VIX, EIB, CII, L14...

Làm sao để giải bài toán làm giàu từ đầu tư chứng khoán?

Tại đại hội cổ đông 2023 của công ty chứng khoán Top3 thị phần trên thị trường, nữ chủ tịch chia sẻ có tới 99% nhà đầu tư thua lỗ. Một thống kê không chính thức đưa ra trước đó rằng, vòng đời của một tài khoản giao dịch chứng khoán từ lúc mở, nạp tiền, giao dịch và đến khi rút khỏi thị trường là 2 – 3 năm.

Ở đại hội cổ đông của công ty chứng khoán hàng đầu khác, một nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường từ năm 2007 xin bí quyết từ nhà lãnh đạo bởi “làm hoài mà chưa thấy ai thành công bằng nghề mua bán đầu tư chứng khoán”. Góc nhìn một nhà đầu tư kỳ cựu này, giới tinh anh tài chính có thể kiếm hàng trăm, hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn tỷ dù thị trường lúc thăng, lúc trầm.

Câu hỏi của nhà đầu tư trên không phải cá biệt, thực tế số đông vẫn đang đi tìm lời giải cho mình. Đáp lại từ nhà lãnh đạo, “không có chuyện bỏ một số tiền ra mua, kỳ vọng lên rất là nhiều để xây nhà, mua xe ngay được”. Nếu nhà đầu tư hoạch định ngay từ đầu sẽ đặt mình vào “đỏ đen một canh bạc”.

Với vị chủ tịch gắn bó từ ngày đầu của chứng khoán Việt Nam, thị trường sẽ có nhà đầu tư được và cũng sẽ có nhà đầu tư mất. Nếu nhà đầu tư nghĩ rằng thị trường sẽ phản ứng theo một chiều hoặc mua bán dựa theo lời xui, rủi sẽ dẫn đến kết quả không như ý muốn.

Câu trả lời trên đã cho thấy vị thế có vai trò rất lớn quyết định thành bại khi đầu tư chứng khoán. Vị thế dài hạn quan sát vận động của cổ phiếu sẽ giúp nhà đầu tư kiểm soát được rủi ro tốt hơn. Những con sóng ngắn hạn giúp nhà đầu tư dễ dàng kiếm được lợi nhuận nhưng số lãi cũng có thể mất khi cổ phiếu đảo chiều giảm. Thậm chí nhiều mã rớt giá sâu thâm hụt phần vốn tự có.

Kiểm chứng lại, nhiều cổ phiếu trên thị trường thiết lập đỉnh lịch sử mới dù VN-Index còn cách khá xa vùng đỉnh cũ 1.500 điểm. Nhìn dài hạn, chứng khoán Việt Nam có không ít mã liên tục tăng giá trong 5 năm, 10 năm hoặc kể từ khi lên sàn đẩy thị giá tăng hàng chục lần. Do đó, khi lựa chọn vị thế dài hạn, nhà đầu tư sẽ loại bỏ được biến động ngắn hạn của cổ phiếu.

Để quyết định này trở nên tối ưu hơn, nhà đầu tư cần xây dựng kế hoạch mua tích lũy cổ phiếu trong dài hạn, giảm thiểu rủi ro biến động giá.

Bài học thứ hai với nhà đầu tư là sử dụng vốn. Tâm lý dồn tài sản sang kênh cổ phiếu hoặc sử dụng đòn bẩy cao nhằm tối ưu lợi nhuận thường xuất hiện khi thị trường thăng hoa.

Điển hình nhất cho hiệu ứng tiền rẻ là giai đoạn dịch Covid-19 bùng nổ 2020 - 2021 và sự luân chuyển dòng tiền khi lãi gửi tiết kiệm giảm trong quý II vá đầu quý III năm nay. Nhưng mặt trái của quyết định này dẫn đến nhà đầu tư rơi vào trạng thái số lỗ khi đầu tư lớn có thể gấp nhiều lần mức lãi giai đoạn thử nghiệm, dò đường.

Còn với margin, đây là công cụ gia tăng số lãi trong chu kỳ tăng nhưng bào mòn tài khoản nhanh khi cổ phiếu rớt thảm. Tình trạng lạm dụng margin không ít lần đẩy thị trường hoảng loạn bán tháo với hàng trăm cổ phiếu giảm sàn do lệnh giải chấp. Do vậy, cùng với xác định vị thế, xây dựng kế hoạch phân bổ vốn nhà đầu tư cần phải cẩn trọng sử dụng công cụ này.