Kỳ vọng cao, hành động thấp

Ngày 8/7, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Công ty Quản lý Quỹ Thiên Việt (TVAM) tổ chức Hội nghị "Tích luỹ và Quản lý tài sản". Tại hội nghị TVAM chính thức công bố Kết quả khảo sát 2025 “Thực trạng và nhu cầu của người Việt về quản lý tài sản cá nhân”.

Theo khảo sát “Thực trạng và nhu cầu của người Việt về quản lý tài sản cá nhân” cho thấy, nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam đang kỳ vọng mức sinh lời cao từ thị trường tài chính,nhưng danh mục đầu tư và phương thức quản lý tài sản lại chưa tương xứng với kỳ vọng. Sự lệch pha này không chỉ đặt ra vấn đề về năng lực đầu tư, mà còn phản ánh khoảng trống lớn về tư duy quản trị tài chính cá nhân.

Theo kết quả khảo sát, 88% nhà đầu tư mong đợi lợi suất từ 7% mỗi năm, trong đó 42% kỳ vọng mức sinh lời 15–30%. Tuy nhiên, phần lớn tài sản vẫn tập trung vào các kênh truyền thống như tiết kiệm, bất động sản và vàng. Bất động sản chiếm tới 31% danh mục, trong khi vàng chiếm khoảng 14%. Tỷ lệ đầu tư vào cổ phiếu niêm yết – kênh vốn được cho là có tiềm năng sinh lời tốt hơn trong dài hạn – chỉ ở mức 17%, thấp hơn nhiều so với Mỹ (trên 30%), Singapore (trên 30%) hay Trung Quốc (khoảng 25%).

Báo cáo ghi nhận có tới 75% nhà đầu tư chỉ sử dụng từ hai đến ba kênh đầu tư, chủ yếu vẫn là những tài sản hữu hình quen thuộc. Tâm lý “thấy được, cầm nắm được” - phản ánh thói quen ưu tiên tài sản hữu hình vốn tồn tại lâu dài tại Việt Nam tiếp tục chi phối hành vi phân bổ tài sản, kể cả với những người có năng lực tài chính mạnh. Ngay cả nhóm nhà đầu tư có tài sản tích lũy trên 1 tỷ đồng và thu nhập hàng năm vượt 500 triệu đồng cũng thể hiện hành vi tương tự, cho thấy rào cản lớn không nằm ở khả năng tài chính mà ở kinh nghiệm, kiến thức và sự sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Tình trạng đầu tư không gắn với mục tiêu tài chính cũng được phản ánh rõ trong kỳ vọng về hưu trí. 74% người tham gia khảo sát cho biết mong muốn thu nhập sau nghỉ hưu dao động từ 100 đến 500 triệu đồng mỗi năm. Nhưng thay vì lập kế hoạch phân bổ tài sản dài hạn, phần lớn vẫn đầu tư theo thói quen, thiếu cơ cấu rủi ro, và không tận dụng sức mạnh của lãi kép.

Ông Nghiêm Xuân Huy – Nhà sáng lập kiêm Tổng Giám đốc Finhay, cho rằng bốn yếu tố chính khiến nhà đầu tư Việt ngần ngại chuyển dịch từ tiết kiệm sang đầu tư là tâm lý an toàn, thiếu kiến thức tài chính bài bản, lo ngại rủi ro ngắn hạn và thiếu một hệ thống cố vấn tài chính đủ tin cậy để chuyển đổi hành vi. Theo ông, các kênh đầu tư như tiết kiệm, vàng hay bất động sản tồn tại lâu dài không chỉ vì dễ tiếp cận mà còn vì không đòi hỏi người dùng phải hiểu quá sâu về thị trường.

Tuy vậy, khảo sát của TVAM cũng ghi nhận một tín hiệu tích cực: nhà đầu tư ngày càng quan tâm hơn đến công cụ hỗ trợ hiện đại. Khả năng theo dõi danh mục thời gian thực, cảnh báo rủi ro và gợi ý phân bổ tự động là những tính năng được đánh giá cao. Điều này cho thấy nếu các nền tảng số được thiết kế đúng nhu cầu – dễ dùng, minh bạch và cá nhân hóa – thì công nghệ hoàn toàn có thể trở thành trợ lý hiệu quả giúp người dùng phổ thông chuyển dịch sang tư duy tài chính chủ động.

Trong 5 năm gần đây, cấu trúc danh mục đầu tư của người Việt chưa thay đổi đáng kể. Bất động sản, vàng và cổ phiếu vẫn là ba trụ cột chính, trong khi tỷ trọng các tài sản thay thế như bộ sưu tập hoặc đầu tư phi truyền thống vẫn còn nhỏ. Dù vậy, cùng với sự cải thiện về thu nhập và nhận thức tài chính, xu hướng đầu tư hiện đại được kỳ vọng sẽ phát triển nhanh hơn trong giai đoạn tới – tương tự như các thị trường phát triển trước đây đã trải qua.

Thực tế cho thấy, người Việt không thiếu tài sản và cũng không thiếu kỳ vọng, nhưng thiếu sự chuẩn bị hệ thống. Sự phát triển của thị trường tài chính cá nhân trong nước không thể chỉ dựa vào tăng trưởng thu nhập, mà cần đi kèm với hạ tầng tư vấn, công nghệ, và phổ cập kiến thức tài chính. Khi những điều kiện này được đáp ứng, khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế có thể sẽ được thu hẹp đáng kể.

Tương lai tài chính: Công nghệ, cá nhân hoá và yếu tố con người

Khảo sát của TVAM cho thấy người Việt có kỳ vọng tài chính cao, sở hữu mức tích lũy không nhỏ, nhưng hành vi đầu tư vẫn chưa thực sự tương xứng. Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng, để thu hẹp khoảng cách giữa kỳ vọng và hành động, thị trường cần nhiều hơn là sản phẩm tài chính – mà là một hệ sinh thái đủ linh hoạt, cá nhân hóa và đáng tin cậy.

Tại tọa đàm, các chuyên gia cho rằng câu trả lời không nằm ở một công cụ đơn lẻ, mà ở một hệ sinh thái hybrid – kết hợp giữa công nghệ và con người. Công nghệ sẽ đóng vai trò là công cụ giúp theo dõi, phân tích và tự động hóa, nhưng yếu tố con người như chuyên gia tư vấn vẫn là không thể thiếu để mang lại cảm giác an tâm, xây dựng lòng tin và đồng hành cùng nhà đầu tư trong những giai đoạn thị trường biến động.

Hành vi tài chính tại Việt Nam cũng đang phân hóa theo thế hệ. Ông Từ Tiến Phát, Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), cho rằng Gen X vẫn ưu tiên an toàn, tiết kiệm theo thói quen truyền thống để phòng bị rủi ro. Trong khi đó, Gen Z đang tiếp cận tài chính theo hướng linh hoạt hơn, chủ động hơn và gắn liền với công nghệ. Họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn, ít phụ thuộc vào các dịch vụ ngân hàng truyền thống và kỳ vọng những trải nghiệm tài chính cá nhân hóa.

Chuyển động này buộc các định chế tài chính phải thay đổi, không chỉ là đơn vị cung cấp sản phẩm, mà trở thành đối tác tài chính trọn đời – từ lập kế hoạch chi tiêu, tích lũy đến đầu tư và hưu trí.

Góc nhìn từ lĩnh vực fintech cho thấy xu hướng này đang hình thành rõ nét ở tầng lớp người dùng trẻ. Ông Đỗ Quang Thuận, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn MoMo, cho biết người dùng ngày càng có chủ đích trong việc chi tiêu và quản lý dòng tiền. Tính năng quản lý chi tiêu trên ứng dụng giúp gia tăng từ 10–20% tần suất giao dịch. Trung bình mỗi người còn chủ động ghi chép thêm khoảng 7 giao dịch ngoài ứng dụng mỗi tháng. Hơn 80% người sử dụng Ví Trả Sau dùng vào các khoản thiết yếu và hoàn trả đúng hạn, phản ánh sự trưởng thành trong hành vi tài chính và tính kỷ luật ngày càng rõ nét.

“Mọi người không còn chờ đến khi ‘dư tiền’ mới tiết kiệm. Việc tích lũy giờ đây hướng đến các mục tiêu cụ thể hơn – học hành, kinh doanh, trải nghiệm sống – chứ không chỉ là phòng ngừa rủi ro,” ông Thuận chia sẻ.

Tuy nhiên, chuyển động này vẫn còn phân hóa theo vùng và theo tầng lớp. Bà Nguyễn Anh Viễn Phương, Giám đốc Khối Khách hàng Ưu tiên của Standard Chartered Việt Nam, đánh giá Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với các thị trường đang phát triển: tầng lớp trung lưu tăng nhanh, dân số trẻ, mức độ chấp nhận công nghệ cao. Nhưng danh mục tài sản vẫn còn thiên về vàng, bất động sản và tiết kiệm – phản ánh tâm lý chuộng tài sản hữu hình và phần nào cho thấy hạn chế về kiến thức đầu tư.

Theo bà Phương, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển tiếp quan trọng. Mức độ hiểu biết tài chính tuy đã cải thiện, nhưng vẫn chưa theo kịp tốc độ tăng trưởng thu nhập và số hóa. Điều thị trường cần lúc này không chỉ là thêm nhiều sản phẩm đầu tư, mà là những giải pháp dễ hiểu, dễ tiếp cận, được thiết kế xoay quanh người dùng – và đủ tin cậy để họ gắn bó lâu dài.

Nếu như thế hệ trước thường gắn bó cả đời với một ngân hàng, một cuốn sổ tiết kiệm, thì thế hệ tiếp theo lại mong muốn một hệ sinh thái tài chính mở – nơi họ có thể kiểm soát toàn bộ kế hoạch tài chính từ điện thoại, điều chỉnh danh mục theo thời gian thực và nhận được tư vấn chủ động từ cả máy móc lẫn con người.

Từ câu chuyện hành vi đến câu hỏi về tương lai, một điều đang trở nên rõ ràng: công nghệ chỉ là công cụ. Cốt lõi vẫn là cách con người được hỗ trợ để ra quyết định tốt hơn, kỷ luật hơn và bền vững hơn. Khi niềm tin vào hệ thống tài chính được xây dựng qua minh bạch, dễ hiểu và đồng hành lâu dài, hành trình từ “tiết kiệm” sang “đầu tư” của người Việt sẽ không còn quá xa.