Giai đoạn bản lề sau nâng hạng

Hai cột mốc quan trọng trong năm 2025 – vận hành hệ thống KRX và được FTSE Russell nâng hạng – đã mở ra giai đoạn “tái cấu trúc” mạnh mẽ nhất trong lịch sử 25 năm của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026 (VIF 2026), bà Phạm Thị Thùy Linh, Trưởng Ban Phát triển Thị trường Chứng khoán, UBCKNN, chia sẻ, việc được nâng hạng mới chỉ là điểm khởi đầu, bởi khi dòng vốn nước ngoài tham gia sâu hơn, thị trường phải đạt đến mức tương thích với hệ thống tài chính toàn cầu cả về công nghệ, khung pháp lý lẫn hành vi vận hành.

Bối cảnh đó khiến các dự án hạ tầng và cơ chế mới không đơn thuần là kỹ thuật, mà trở thành công cụ chiến lược để thị trường Việt Nam hội nhập sâu hơn vào dòng chảy vốn quốc tế.

Với UBCKNN và VSDC, giai đoạn 2026–2027 sẽ là hoàn thiện những nền tảng cốt lõi, tạo ra cấu trúc thị trường đa lớp, minh bạch hơn và có khả năng xử lý khối lượng giao dịch lớn mà không làm giảm độ ổn định.

CCP và STP: Hạ tầng kỹ thuật định hình chuẩn mới

Theo ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên VSDC, hai cấu phần quan trọng nhất đang được triển khai là cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) và STP (Straight Through Processing - xử lý thẳng không gián đoạn). Đây là nền tảng giúp Việt Nam đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật trong bộ đánh giá của MSCI, đồng thời giải quyết những vướng mắc lâu năm của khối nhà đầu tư nước ngoài.

Với CCP, cơ chế bù trừ trung tâm sẽ thay thế phương thức pre-funding, tức là nhà đầu tư không cần ký quỹ trước khi giao dịch. Điều này giúp thị trường giảm thiểu chi phí vốn, tăng tính linh hoạt và rút ngắn chu kỳ thanh toán, đồng thời bảo đảm công bằng giữa nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Khi vận hành ổn định, CCP sẽ cho phép triển khai các sản phẩm như bán chứng khoán chờ về – một công cụ mà nhiều thị trường mới nổi đã áp dụng để nâng thanh khoản.

Còn STP là nền tảng kết nối trực tiếp giữa ngân hàng lưu ký toàn cầu và công ty chứng khoán trong nước, cho phép xử lý lệnh theo chuẩn quốc tế. Dự án này giúp giảm thiểu rủi ro tác nghiệp, đồng thời tăng tốc độ giao dịch xuyên biên giới – điều mà các quỹ ngoại đặc biệt quan tâm.

Khi STP đi vào hoạt động, việc kết nối và đối soát dữ liệu giữa các bên sẽ được thực hiện tự động, giúp dòng vốn quốc tế luân chuyển thuận lợi hơn và củng cố niềm tin vào tính an toàn của thị trường.

Tác động trực tiếp của hai cấu phần này nằm ở chỗ: chúng không chỉ giúp Việt Nam duy trì tiêu chí FTSE mà còn là nền tảng để được MSCI xem xét nâng hạng. Về dài hạn, điều này sẽ mở cửa cho dòng vốn hàng chục tỷ USD từ các quỹ chỉ số và quỹ hưu trí toàn cầu – nhóm nhà đầu tư dài hạn, có khả năng ổn định thị trường trong những giai đoạn biến động.

Giao dịch xuyên trưa và các sản phẩm phái sinh: Nới rộng không gian và chiều sâu

Theo bà Phạm Thị Thùy Linh, UBCKNN đang phối hợp cùng VSDC và các Sở giao dịch để nghiên cứu triển khai phiên giao dịch xuyên trưa. Mục tiêu không chỉ là kéo dài thời gian giao dịch, mà còn giúp tăng tính liên tục của thị trường, tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài khi cần giao dịch hoán đổi danh mục theo múi giờ khác biệt.

Việc kéo dài thời gian giao dịch cũng mở ra cơ hội cải thiện thanh khoản. Trong bối cảnh thị trường Việt Nam đang có mức giá trị giao dịch bình quân trên 2 tỷ USD mỗi phiên, phiên xuyên trưa có thể tạo thêm “khoảng đệm” để hấp thụ tốt hơn các dòng lệnh lớn, hạn chế biến động ngắn hạn. Khi kết hợp với hệ thống KRX, việc kéo dài thời gian giao dịch sẽ là bước hoàn thiện quan trọng của cấu trúc vận hành mới.

Ngoài ra, UBCKNN định hướng phát triển thêm các sản phẩm phái sinh như quyền chọn chỉ số, phái sinh vàng và trái phiếu xanh. Đây là nhóm sản phẩm có khả năng phục vụ đa dạng nhà đầu tư – từ tổ chức đến cá nhân – giúp thị trường có chiều sâu hơn.

Sự xuất hiện của các bộ chỉ số mới, được VNX và các sở thành viên phát triển, sẽ là nền tảng cho các quỹ ETF và quỹ mô phỏng chỉ số, giúp dòng vốn gián tiếp vào thị trường ổn định và mang tính dài hạn hơn.

Thị trường carbon và tài sản mã hóa: Bước đi chiến lược của cơ quan quản lý

Bà Phạm Thị Thùy Linh cũng cho biết UBCKNN đã hoàn thiện đề án tổ chức sàn giao dịch carbon, dự kiến triển khai tại HNX và VSDC từ cuối năm 2025 hoặc đầu 2026. Đây là một sản phẩm đặc thù, nằm ở giao điểm giữa chính sách phát triển bền vững và thị trường vốn, giúp doanh nghiệp có công cụ tài chính để đáp ứng cam kết giảm phát thải.

Khi đi vào vận hành, thị trường carbon sẽ bổ sung một lớp hàng hóa mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời mở ra cơ hội hình thành quỹ đầu tư xanh.

Bên cạnh đó, UBCKNN cũng đang triển khai Nghị quyết 05 về tài sản mã hóa. Lần đầu tiên, khái niệm tài sản số được đưa vào phạm vi quản lý của cơ quan chứng khoán, đánh dấu bước mở quan trọng trong việc tiếp cận các xu hướng tài chính toàn cầu.

Dự kiến, cơ chế thử nghiệm và giám sát sẽ được áp dụng trong năm 2026, tạo không gian thử nghiệm cho các tổ chức phát hành, song song với việc đảm bảo kiểm soát rủi ro.

Những cấu phần mới này, nếu vận hành hiệu quả, sẽ giúp Việt Nam đi trước nhiều thị trường mới nổi trong khu vực về khả năng tích hợp yếu tố “xanh” và “số” vào hệ sinh thái tài chính – hai trụ cột chính của nền kinh tế tương lai.

Mở đường cho doanh nghiệp FDI niêm yết: Tăng hàng hóa và nâng chất thị trường

Một hướng đi dài hạn được UBCKNN định vị là mở cửa cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Việc nghiên cứu cơ chế này đã được đưa vào chương trình hành động của cơ quan quản lý.

Nếu chính sách được triển khai, đây sẽ là nguồn hàng hóa chất lượng cao, giúp mở rộng quy mô và tính đa dạng của thị trường. Các doanh nghiệp FDI thường có chuẩn quản trị minh bạch, năng lực tài chính vững, và sự tham gia của họ có thể cải thiện mặt bằng định giá chung.

Cùng với các cấu phần kỹ thuật như CCP, STP và KRX, việc niêm yết FDI sẽ hoàn thiện bức tranh hội nhập, đưa Việt Nam trở thành điểm đến vốn hóa lớn trong khu vực.

Song song, UBCKNN tiếp tục thúc đẩy các chương trình cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước, đồng thời khuyến khích gắn IPO với niêm yết để giảm thời gian hoàn thiện hồ sơ, qua đó tăng tốc độ bổ sung hàng hóa cho thị trường.

Củng cố nền tảng cho chu kỳ hội nhập mới

Theo ông Nguyễn Sơn, khi các cấu phần hạ tầng như CCP, STP và KRX được vận hành đồng bộ, Việt Nam sẽ có đủ điều kiện kỹ thuật để tiến gần hơn đến tiêu chuẩn thị trường phát triển. Những yếu tố này, kết hợp với cải cách thể chế của UBCKNN, sẽ là chìa khóa thu hút dòng vốn quốc tế bền vững, thay vì chỉ là dòng vốn ngắn hạn mang tính đầu cơ.

Bà Phạm Thị Thùy Linh nhấn mạnh, công tác cải cách hành chính, số hóa quy trình cấp phép và công bố thông tin sẽ được thực hiện song song, giúp giảm chi phí, tăng tính minh bạch và cải thiện niềm tin của nhà đầu tư.

Nhìn tổng thể, loạt cơ chế và sản phẩm mới – từ CCP, STP, giao dịch xuyên trưa, thị trường carbon, tài sản mã hóa cho đến niêm yết FDI – đang từng bước định hình diện mạo thị trường chứng khoán Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập. Khi các yếu tố hạ tầng, thể chế và dòng vốn được kết nối, thị trường sẽ có cơ hội bước sang một chu kỳ tăng trưởng mới, với vị thế cao hơn trong bản đồ tài chính toàn cầu.