Hệ quả là trên cùng một không gian lãnh thổ, một tỉnh, một xã, phường… lại có nhiều quy hoạch cùng tồn tại như quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị – nông thôn, quy hoạch phân khu…

Tình trạng "một diện tích, nhiều quy hoạch" khiến việc quản lý, phân bổ nguồn lực đất đai, nhân lực, tài nguyên trở nên phức tạp, thiếu khả thi.

Bên cạnh đó, quy hoạch phải được lập theo đúng trình tự, từ quy hoạch chung đến quy hoạch phân khu, rồi quy hoạch chi tiết. Song, thực tế nhiều nơi chỉ có quy hoạch chung, sau nhiều năm mới lập phân khu, khiến quy hoạch chi tiết không có căn cứ, gây ách tắc, thậm chí mâu thuẫn khi triển khai dự án.

"Quy hoạch đáng lẽ phải là công cụ khoa học để phân bổ và sử dụng nguồn lực, nhưng hiện nay lại chồng chéo, mâu thuẫn, dẫn đến vướng mắc cho hàng nghìn dự án trên cả nước", Phó Thủ tướng chỉ rõ.

Về Dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn sửa đổi, Phó Thủ tướng nêu 2 phương án tiếp cận để sửa đổi.

Một là xây dựng quy hoạch đô thị và quy hoạch nông thôn như một loại quy hoạch không gian đầy đủ, có thể thay thế một số quy hoạch khác (quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch tỉnh, quy hoạch thành phố). Quy hoạch này phải bao gồm cả quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết cho đô thị, tỉnh, thành phố.

Hai là lồng ghép quy hoạch đô thị, nông thôn vào các quy hoạch cấp trên (quy hoạch tỉnh, quy hoạch tổng thể quốc gia). Khi đó, quy hoạch chung của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ đóng vai trò quy hoạch chính, hạn chế tình trạng lập nhiều quy hoạch song song.

Cần lưu ý quy hoạch đô thị không thể tách rời quản lý đô thị và hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là cấp, thoát nước. 

Đồng thời, xem xét lại việc duy trì hai hệ thống pháp luật về quy hoạch chung và quy hoạch đô thị, nông thôn. Theo Phó Thủ tướng, nếu quy hoạch đô thị, nông thôn có đặc thù riêng, có thể tích hợp thành một chương trong Luật Quy hoạch, thay vì để song song gây xung đột.

Về tiêu chí phân loại đô thị, Phó Thủ tướng yêu cầu nghiên cứu bài bản, đưa thẳng vào luật, trở thành căn cứ pháp lý, khoa học cho công tác lập quy hoạch.     

Đề xuất phân loại 4 nhóm đô thị cơ bản

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cho biết quy trình lập quy hoạch sẽ có thể rút ngắn. Trước đây, từ quy hoạch chung phải qua quy hoạch phân khu, rồi đến quy hoạch chi tiết. Nay có thể tích hợp, chỉ còn 2 cấp gồm quy hoạch chung (bao gồm nội dung phân khu) và quy hoạch chi tiết gắn với dự án.

Các nhiệm vụ lập quy hoạch cũng được tinh giản nhằm rút ngắn thời gian triển khai dự án. Cấp xã có thể tự lập, phê duyệt quy hoạch khi đủ năng lực; trường hợp vùng sâu, vùng xa chưa bảo đảm, cấp tỉnh sẽ trực tiếp hỗ trợ và quyết định.  

Liên quan đến Dự thảo Nghị quyết về phân loại đô thị, Bộ Xây dựng đề xuất 3 nhóm tiêu chí chính để đánh giá.

Một là vai trò, vị trí và chức năng (chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa – xã hội, trung tâm tổng hợp hay chuyên ngành). Hai là mức độ đô thị hóa (quy mô dân số, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp, tỷ lệ dân số đô thị – nông thôn). Ba là trình độ phát triển hạ tầng và không gian kiến trúc cảnh quan (hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, tổ chức quản lý phát triển).

Dựa trên 3 nhóm tiêu chí, hệ thống đô thị cả nước sẽ được phân thành 4 nhóm cơ bản.

Gồm đô thị trung tâm cấp quốc gia (các thành phố trực thuộc Trung ương, có trình độ phát triển cao nhất, đóng vai trò đầu tàu, thậm chí vươn tầm khu vực); đô thị trung tâm cấp vùng (liên quan đến vai trò liên tỉnh, vùng); đô thị trung tâm cấp tỉnh; các đô thị cấp dưới, gắn với xã – phường chuyển lên.    

Buổi làm việc đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp. Dẫn kinh nghiệm quốc tế, TS Ngô Trung Hải, Tổng Thư ký Hiệp hội Các đô thị Việt Nam đề xuất thành lập ban quản lý đô thị do tỉnh lập, hoặc hội đồng liên phường, liên xã, nhằm điều phối quy hoạch trên phạm vi không gian chung, tránh manh mún, cục bộ. 

Trong khi đó, TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng (Tổng hội Xây dựng Việt Nam) cho rằng, giải pháp căn bản là giao cho chính quyền cấp tỉnh quản lý, kế thừa và tiếp tục định hướng phát triển các đô thị đã có quy hoạch trước đây, để từng bước đô thị hóa trở lại trong phạm vi đơn vị hành chính hiện nay. 

Ngoài ra, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương kiến nghị, cần có cơ chế riêng cho những đô thị có giá trị văn hóa – lịch sử hoặc di sản như Huế, Hạ Long, Đà Lạt, Sa Pa…