Tin giả trở thành rủi ro thật

Vụ việc Tập đoàn Vingroup (Mã: VIC) mới đây khởi kiện 68 cá nhân và tổ chức trong và ngoài nước vì tung tin thất thiệt trên mạng xã hội là minh chứng.

Các thông tin sai sự thật này tập trung vào tình hình tài chính, sản phẩm, vấn đề pháp lý và cá nhân lãnh đạo, đã buộc doanh nghiệp phải khởi kiện dân sự, đồng thời trình báo cơ quan chức năng.

Đây là một động thái cho thấy doanh nghiệp không thể đứng ngoài khi tin giả có nguy cơ ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu và cả tâm lý thị trường.

Thực tế, Vingroup không phải trường hợp duy nhất chịu tác động từ tin tức xuyên tạc. Với quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu hơn 9 triệu tỷ đồng, thanh khoản 2–3 tỷ USD mỗi ngày, thuộc nhóm cao nhất khu vực, chỉ cần một luồng thông tin bất thường cũng đủ để tạo ra biến động mạnh, tác động đến hàng triệu nhà đầu tư Việt Nam.

Điều này đặt ra yêu cầu phải nâng cao chuẩn mực thông tin và cơ chế kiểm soát tin tức, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ và Bộ Chính trị đã xác định thị trường chứng khoán là kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế và đang hướng tới mục tiêu nâng hạng.

Trong tổng thể “bộ tứ chiến lược” mà Bộ Chính trị vừa ban hành, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân nhấn mạnh trực tiếp tới vai trò của thị trường vốn. Văn kiện này yêu cầu tái cấu trúc thị trường chứng khoán, phát triển bảo hiểm, hoàn thiện quy định về trái phiếu doanh nghiệp nhằm mở rộng kênh huy động vốn ổn định, chi phí hợp lý cho khu vực tư nhân.

Nghị quyết cũng đề cập việc xây dựng khung pháp lý về chứng khoán hóa nợ, nhằm tăng khả năng huy động vốn trung và dài hạn. Mục tiêu là đến năm 2030, khu vực tư nhân trở thành một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, đi đầu trong đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Điều này đặt ra yêu cầu rằng, để hiện thực hóa định hướng chính sách, thị trường chứng khoán Việt Nam không thể chỉ dừng ở tăng trưởng quy mô. Niềm tin của nhà đầu tư phải được bảo vệ bằng những chuẩn mực thông tin chặt chẽ, và tin giả, tin xấu cần được kiểm soát hiệu quả.

Tác động của tin giả đối với thị trường

Tin giả không chỉ là vấn đề của riêng một doanh nghiệp, mà là nguy cơ hệ thống. Trước khi bàn đến giải pháp, cần hiểu rõ cơ chế nó gây hại cho thị trường.

Theo phân tích của luật sư Trương Thanh Đức, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, tin giả có thể được coi tương tự như hàng giả, thậm chí nguy hiểm hơn trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển, bởi khả năng lan truyền mạnh và rộng.

Ông cho rằng nhà đầu tư thường chú ý nhiều hơn đến những thông tin bất thường, trái chiều, và hậu quả đầu tiên là uy tín, thương hiệu, sản phẩm của doanh nghiệp bị ảnh hưởng tiêu cực.

Rộng hơn, tin giả có thể tác động đến nhiều lĩnh vực, đến cả cộng đồng doanh nghiệp và đặc biệt là niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường chứng khoán. Một khi niềm tin bị tổn hại, tác động sẽ nghiêm trọng hơn nhiều so với các thị trường hàng hóa hữu hình, nơi chất lượng sản phẩm có thể được kiểm nghiệm trực tiếp.

Như vậy, từ góc nhìn pháp lý, phân tích này cho thấy niềm tin là yếu tố nền tảng của thị trường. Một khi niềm tin lung lay, hậu quả không chỉ rơi vào một vài nhà đầu tư, mà còn có thể ảnh hưởng tới sự vận hành ổn định của toàn hệ thống.

Ở một khía cạnh khác, Chuyên gia phân tích độc lập Huỳnh Hoàng Phương cho rằng cấu trúc giao dịch tại Việt Nam khiến tác động của tin giả thêm phức tạp.

Cấu trúc thị trường Việt Nam, với tỷ trọng lớn nhà đầu tư cá nhân, khiến tác động của tin giả càng mạnh. Phần lớn nhà đầu tư cá nhân có hiểu biết hạn chế và thường hành động dựa vào thông tin hơn là phân tích dữ liệu.

Khi tin tức xuất hiện, dù chưa rõ thật giả, phản ứng vẫn diễn ra mạnh mẽ. Tình trạng này không chỉ gây hoang mang tâm lý mà còn dẫn đến các hành động sai lầm trong giao dịch, làm tăng tần suất quyết định sai và giảm hiệu quả đầu tư. Nhà đầu tư càng dễ bị cuốn theo tin đồn, làm cho biên độ biến động thị trường lớn hơn mức cần thiết.

Theo phân tích của ông, khi thị trường biến động quá mạnh, các mô hình định giá phải điều chỉnh, hệ số beta tăng, từ đó định giá chung giảm xuống. Nhà đầu tư nước ngoài nhìn vào cũng sẽ đánh giá thị trường kém ổn định, mang tính chu kỳ cao, rủi ro lớn. Điều này làm giảm mức độ hấp dẫn của chứng khoán Việt Nam trong mắt khối ngoại.

Ở đây có thể thấy, tác động của tin giả không chỉ ở khía cạnh tâm lý, mà còn lan tới định giá tài sản và hình ảnh quốc gia. Với khối ngoại, phản ứng mạnh trước tin đồn cho thấy tính minh bạch chưa cao, khiến thị trường bị nhìn nhận là kém ổn định và rủi ro lớn.

Giải pháp kiểm soát tin tức và hạn chế tác động

Một khi đã xác định tin giả là rủi ro hệ thống, câu hỏi quan trọng là các bên phải làm gì để giảm thiểu tác hại?

Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng để xử lý tin giả, cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần công khai, minh bạch mọi thông tin, kể cả tích cực hay tiêu cực. Nếu thông tin được đưa ra nhanh chóng và kịp thời, tin giả sẽ ít có “đất” để tồn tại.

Ông nhấn mạnh khi xuất hiện tin bất thường, việc giải thích, trấn an và cung cấp thông tin đáp lại bằng biện pháp đơn giản, thuyết phục là rất cần thiết. Dù thông tin sai sau đó đã được chứng minh, tâm lý nhà đầu tư vẫn còn bị ảnh hưởng, nên phản ứng nhanh là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tác động.

Về phía nhà đầu tư, ông lưu ý rằng việc chỉ dựa vào tin tức để giao dịch rất nguy hiểm, có thể dẫn tới bán tháo hoặc tranh mua thiếu cơ sở, gây thiệt hại lợi ích trực tiếp và tiếp tay cho sự hỗn loạn.

Ông Huỳnh Hoàng Phương đề xuất rằng cơ quan quản lý cần có quy định yêu cầu doanh nghiệp niêm yết cung cấp nhiều thông tin chi tiết hơn, giúp nhà đầu tư dễ dàng đối chiếu và nhận diện tin giả.

Ông cũng cho rằng hệ thống công bố thông tin chính thống cần được cải thiện để trở thành địa chỉ tin cậy.

Về phía doanh nghiệp, vấn đề quan hệ nhà đầu tư (IR) chưa được nhiều đơn vị chú trọng, dẫn đến việc phản ứng chậm với tin sai sự thật. Doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc nhận diện, có kênh tương tác với nhà đầu tư để trả lời kịp thời.

Ông Phương cũng nhấn mạnh một nguyên tắc dành cho nhà đầu tư: “hãy chậm lại một nhịp”. Việc phản ứng ngay trước mọi thông tin chỉ làm tăng khả năng sai lầm, trong khi nhà đầu tư có thể tận dụng hỗ trợ từ môi giới hoặc công cụ, ví dụ như AI, để đánh giá khách quan hơn.

Những gợi ý này cho thấy giải pháp không chỉ đến từ một phía. Cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư và cả phía công ty chứng khoán đều có vai trò trong việc xây dựng một môi trường thông tin minh bạch và ổn định.

Từ góc độ cơ quan quản lý, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã nhiều lần yêu cầu các công ty chứng khoán chấn chỉnh nhân viên, tránh phát ngôn thiếu căn cứ. Đây là động thái tích cực và cần được đẩy mạnh với quy mô thị trường hiện nay. Với thanh khoản hàng tỷ USD mỗi ngày, cơ chế giám sát và kiểm soát tin tức phải được nâng lên mức cao hơn, hiện đại và kịp thời.

Nói cách khác, chuẩn mực tin tức cần được coi là nền tảng, không chỉ để bảo vệ doanh nghiệp và nhà đầu tư, mà còn để củng cố niềm tin – yếu tố quyết định cho mục tiêu nâng hạng.

Khi nhà đầu tư tin rằng thị trường vận hành dựa trên thông tin chuẩn xác và không bị chi phối bởi tin giả, chứng khoán Việt Nam mới có thể phát huy đầy đủ vai trò là kênh dẫn vốn bền vững, đồng thời hiện thực hóa định hướng phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng.